پروفسور سید محمود حسابی یکی از نام های آشنا در تاریخ کشورمان به علت بنیان گذاری بسیاری از چیزها در ایران برای اولین بار و همینطور خدمات اجتماعی می باشد. زندگی نامه دکتر حسابی پر از فراز و نشیب ها بوده که ما سعی داریم که بیشتر با آن در ادامه آشنا شویم.
سید محمود خان میرزا حسابی در تاریخ ۳ اسفند ۱۲۸۱ در تهران از پدر و مادری با اصالت تفرشی متولد شد. او به همراه خانواده اش تا چهار سالگی در تهران ساکن بود ولی سپس به دلیل شغل پدرش خانوادگی به بیروت پایتخت لبنان نقل و کار کردند.
این مهاجرت نا خواسته شاید نقطه عطفی در زندگی نامه دکتر حسابی، این دانشمند ایرانی باشد. ولی با این حال ایشان و خانواده اش سختی ها و مشقت های زیادی در بیروت و غربت دوری از وطن زمان نبود پدرشان در دوران کودکی پشت سر گذاشتند.
خانواده حسابی به کمک حاج علی (مستخدم کنسولگری ایران) در بیروت شرایط طاقت فرسایی را تحمل کردند تا بتوانند خانه ای برای ماندن فراهم کنند.
خانواده پروفسور حسابی
پدر او سید عباس معز السلطنه و مادرش گوهرشاد حسابی نام داشت. ایشان یک برادر هم به نام محمد داشتند که او هم در آینده دکتر شد. پدرش سید عباس شغل دولتی داشت و از سوی وزارت امور خارجه ایران به ماموریت هایی می رفت و پدربزرگش حاج میرزا علی حسابی (یمین الملک) در کابینه فرمانفرما سمت وزیر مالیه را بر عهده داشت.
حاصل ازدواج دکتر سید محمود حسابی با خانم صدیقه حائری دو فرزند بود یکی از آن ها پسری به نام ایرج و دیگری دختری با اسم انوشه. ایرج حسابی در سال های گذشته با داستان ها و خاطره گویی هایی بعضاً عجیب درباره زندگی نامه دکتر حسابی پدرش، باعث ایجاد حاشیه های زیاد و نقد های بسیاری شده است.
تحصیلات محمود حسابی
خانواده استاد حسابی با هزاران مشقت و سختی بالاخره توانستند او را در سن ۷ سالگی در یکی از مدرسه های کشیشان فرانسوی ثبت نام کنند تا هزینه تحصیل او رایگان شود. ایشان تحصیلات ابتدایی را در همان جا آغاز کرد و و در کنار آن توسط مادر دلسوز خود که با وجود فرق و مشکلات معیشتی همیشه تمام تلاش خویش را برای تحصیل فرزندانش می کرد، آموزش می دید.
او در همان زمان به وسیله مادرش تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را یاد می گرفت. این متفکر بزرگ پس از مدتی قرآن و دیوان حافظ را از حفظ کرد و سپس به کتاب هایی مانند شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی، بوستان سعدی، گلستان سعدی و منشات قائم مقام فراهانی تسلط کامل پیدا کرد.
ایشان همینطور به موسیقی علاقه داشت و با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک اروپا آشنایی کامل داشت و دارای مهارت لازم برای نواختن ساز های ویولن و پیانو بود.
او همچنین در رشته های ورزشی مختلف به موفقیت هایی دست پیدا کرد از جمله آن ها می توان به کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی اش در شهر بیروت (پایتخت لبنان) اشاره کرد. وی به زبان‌های فارسی، انگلیسی، عربی، آلمانی و فرانسوی اشراف کامل داشت و به علاقه زیادی یادگیری زبان‌های جدید داشت و در تحقیقات خویش از این مهارتش در زبان‌های ترکی، یونانی، ایتالیایی، پهلوی و اوستایی بهره می برد.
مدارک پروفسور حسابی
جنگ جهانی اول با آغاز تحصیل حسابی در دوره راهنمایی همزمان شد و سبب تعطیلی مدرسه های فرانسه زبان در شهر بیروت شد از این رو ایشان به مدت دو سال در خانه تحصیل خود را ادامه داد سپس در دانشگاه آمریکایی در بیروت ثبت نام کرد.
پس از مدتی در سن ۱۷ سالگی مدرک لیسانس ادبیات را گرفت و علاوه بر آن موفق به اخذ لیسانس زیست شناسی در سن ۱۹ سالگی شد.
ولی این تازه شروعی بر عطش بی پایان برای آموختن علم و دانش در زندگی نامه دکتر حسابی بود. سپس او به فارغ التحصیلی در رشته مهندسی راه ساختمان در دانشگاه مهندسی فرانسوی در بیروت نائل آمد.
این مدرک برای ایشان خیلی مهم بود زیرا باعث شد که برای اولین بار در شرکتی فرانسوی استخدام شود و به کسب درآمد بپردازد و با این کار به خانواده در امرار معاش کمک کند. زمان گذشت و شرکت راهسازی فرانسوی که وی در آن شاغل بود به پاس قدردانی از زحماتش او را برای در پی گرفتن تحصیلش به فرانسه فرستاد. پس از ساکن شدن، به تحصیل مهندسی معدن پرداختند همزمان با تحصیل در رشته مهندسی معدن در راه آهن برقی فرانسه شغل پیدا کرد و پس از تمام کردن تحصیلش در رشته معدن کار در معادن شمال فرانسه و شهری به نام دوروز به کار مشغول شدند. پس از آن روی به رشته اخترشناسی آوردند.
وی برای تحصیلات بیشتر به پاریس سفر کرد و در سال ۱۹۲۴ میلادی به مدرسه عالی برق پاریس راه پیدا کرد و در سال ۱۹۲۵ میلادی موفق به فارغ التحصیلی شد. کمی بعد در رشته مهندسی برق دانشگاه پلی تکنیک فرانسه همراه با برادر تعلیم دیدند و این مدرک هم در سال ۱۹۲۷ میلادی به او اعطا شد. پروفسور حسابی در رشته های دیگری مانند پزشکی و ریاضیات نیز تحصیل کردند.
فیزیک دان حسابی
پس از مدتی ایشان با با علم فیزیک آشنا شدند و پس از مشورت با پروفسور فابری قانع شدند که در این رشته به ادامه ی تحصیل بپردازند. وی در دانشگاه سوربن فرانسه به تحصیل و تحقیق در این زمینه پرداخت و در سال ۱۹۲۷ میلادی توانست مدرک دکترای خود را با ارائه مقاله با موضوع حساسیت سلول های فتو الکتریک با درجه عالی اخذ کند.
ایشان یکی از دانشجویان برگزیده ای بودند که مجوز حضور بر سر کلاس های درس استاد آلبرت اینشتین را داشتند. لازم به اشاره این قضیه است که پروفسور سه نظریه در حوزه فیزیک داشتند که شامل: حساسیت سلول‌های فتوالکتریک، بی‌نهایت بودن ذرات و عبور نور از مجاورت ماده.
استاد حسابی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به کشورش بازگشت و به بنیان گذاری علوم نوین و توسعه زیر ساخت های ایران پرداخت. استاد حسابی به دلیل مشکلات قلبی برای درمان آن به سوئیس رفت ولی در 12 شهریور سال